Een groeiende groep Nederlanders verklaart zich ‘autonoom’. Ze erkennen het gezag van overheden niet en weigeren belasting en boetes te betalen. De geschiedenis leert dat deze autonome afkeer van autoriteiten niet nieuw is, maar zelden tot iets goeds leidt. Ook nu is de fiscus niet onder de indruk. Wie niet betaalt, krijgt aanmaningen, hogere boetes en uiteindelijk de deurwaarder op bezoek.
Op Urk nam de politie in april een hemelsblauwe Twingo in beslag. De eigenaar noemde zichzelf ‘autonoom’ en ‘soeverein’. Hij erkende het gezag van de Nederlandse overheid niet langer en wilde daarom geen motorrijtuigenbelasting betalen. Hij verving zijn kentekenplaat door een zelfgemaakte plaat met de tekst sui juris, Latijn voor ’eigen recht’. De politie had er echter lak aan. ’Ik mocht niet eens meer in mijn auto om documenten eruit te halen’, klaagde de eigenaar op het socialmediakanaal Telegram, nadat zijn vervoersmiddel door de Nederlandse gezagsdragers was afgevoerd.
10.000 Nederlanders
Volgens inlichtingendienst AIVD zijn er in ons land zo’n tienduizend mensen die zich autonoom verklaren. Zij denken dat ze zich kunnen losmaken van de Nederlandse Staat en dan geen belastingen, premies of boetes meer hoeven te betalen. De AIVD noemt dit de belangrijkste stroming van het anti-overheidsextremisme. Deurwaarders en tal van instanties, waaronder de Belastingdienst, krijgen vaker met deze betaalweigeraars te maken. Sommige autonomen verklaren hun huis tot ambassade en denken dan onschendbaar te zijn. Ze verkopen elkaar ambassadebordjes (59,95 euro), diplomatieke parkeervergunningen (nooit meer geld in de meter gooien) of schaffen voor 150 euro een ’diplomatiek paspoort’ aan waarmee ze ongehinderd overal heen kunnen reizen – denken ze.
Uurtarief 1000 euro
Het moment dat het grote publiek voor het eerst kennis maakt met de term ‘soeverein’ was in maart van dit jaar. Johan R. uit Geesteren maakt een opmerkelijke scene in de rechtbank. ‘Ik sta hier als levend mens, niet als persoon’, zei hij. De rechter werd niet erkend en werd gewraakt. Er volgende een schorsing. In een filmpje dat circuleert op internet is te zien hoe een deurwaarder tegemoet wordt getreden door een zekere Stefan. ‘Ik ga u arresteren”, roept hij. ‘Ik ben Stefan, de levende man. Mijn uurtarief is duizend euro. U komt hier en ik ben de gevolmachtigde vertegenwoordiger van de persoon.’
Voorgekauwde brieven
Autonomen, die zich organiseren via socialmediakanalen, wisselen ervaringen en tips uit om de autoriteiten te weerstaan. Enveloppen moeten worden teruggestuurd met teksten als ’geen contract’ en verwijzingen naar allerlei wetsartikelen. Via allerlei ingewikkelde brieven vol met allerlei afkortingen en Latijnse termen wordt voorgedaan hoe je het ‘contract’ met de overheid kunt opzeggen. Zo is er een brief waarmee men 1,5 miljoen euro van de Belastingdienst kan eisen. Het idee hierachter is dat er achter de Belastingdienst een geheim ‘Trustfonds’ zou zitten waarin de Staat voor elke pasgeborene 1,5 miljoen euro plaatst. In totaal ontving de Belastingdienst zo’n 8600 brieven van mensen die dat geld opeisen én aankondigen niet meer te betalen.
Verdienmodel
De documenten zijn vrij te downloaden, maar geïnteresseerden kunnen voor 99 euro ook gebruik maken van de invulservice van een Almelose webshop Autonoomtotaal.nl. Voor kinderen onder de achttien is een speciale prijs, zij betalen 49 euro. Een ‘all-in service voor volwassenen’ kost 259 euro. Achter de website gaat de Twentse Jacqueline Lohuis schuil. Zij zegt al tien jaar als autonoom te leven en respecteert maar drie wetten: niet doden, niet stelen en niet dwingen. In de praktijk blijkt Lohuis zich echter wel degelijk te conformeren aan andere wetten. Zo betaalt ze nog wel belasting. Datzelfde geldt voor eventuele boetes. Ook is ze nog in loondienst. ‘Het liefst zou ik dat niet meer doen, maar ik kan de consequenties nog niet overzien. Met een eigen huis heb ik best wat te verliezen,’ zegt ze in het Algemeen Dagblad.
Oud idee
Geen belasting betalen omdat je de overheid niet erkent is bepaald niet nieuw. Nederland dankte in de 17e eeuw zijn zelfstandigheid (na 80 jaar oorlog) aan verzet tegen de tiendepenning van Spanje. Ook in de 19e-eeuwse politieke stroming het anarchisme was belastingweigering een populair idee dat – in de praktijk gebracht – nooit tot iets leidde. De Amerikaanse vrijdenker Henry Thoreau (1817-1862) werd in de cel gegooid maar stond na een nacht op water en brood weer buiten nadat een geschrokken tante subiet zijn openstaande belastingschuld had afgelost. De Russische schrijver Leo Tolstoy (1828-1910) dacht dat het niet betalen van belastingen regeringen ‘in een wanhopige toestand’ zouden brengen. Ook Ghandi (1869-1948) riep op geen belasting meer te betalen, maar hij leidde dan ook een verzetsbeweging tegen koloniale overheersers.
Kees Boeke
Amsterdam kende in 1835 zijn soeploodsoproer. Huizenbezitters weigerden een belastingverhoging te betalen die ze niet op hun huurders konden verhalen. Uit boosheid bestormden ze een loods, waar in de winter soep werd uitgedeeld aan armen maar waar nu de in beslag genomen inboedel van een huisbaas was opgeslagen. Onderwijshervormer Kees Boeke (1884-1966) wilde op geen enkele manier bijdragen aan het geweldsapparaat van de overheid. Zijn weigering om belasting te betalen leidde tot een openbare veiling van zijn inboedel. Toen schoolgeld voortaan via de belasting werd geïnd, voelde Boeke zich gedwongen om zijn kinderen van school te halen en zelf iets te organiseren. Het leidde tot zijn befaamde Werkplaats in Bilthoven, die koningin Juliana een goede school leek voor troonopvolgster Beatrix.
Oorlog
Uit protest tegen de oorlog in Vietnam hield folkzangeres Joan Baez vanaf het midden van de jaren zestig een deel van de haar opgelegde inkomstenbelasting achter, een voorbeeld dat brede navolging kreeg. In Nederland werd in 1980 de Beweging Weigering Defensiebelasting (BWD) opgericht. Onder het motto ‘Uit mijn beurs geen bommen!’ weigerden enkele duizenden Nederlanders een deel van hun belasting te betalen. Ook onder rechtsconservatieven heb je belastingweigeraars. Schrijver en Telegraaf-columnist wilde in 2012 een percentage van de hem opgelegde belastingaanslag niet betalen vanwege hulp van Nederland en de Europese Unie aan Egypte.
Als de geschiedenis iets leert, is dat belastingweigeraars altijd achter het net vissen. Nederlanders van de Beweging Weigering Defensiebelasting kregen te maken met deurwaarders en openbare verkopen. Dat lot treft ook hedendaagse autonomen. ‘Ik ga niet met mensen in discussie. Maar linksom of rechtsom, de beslaglegging gaat door’, zegt de Hengelose deurwaarder André Groothuis in het Algemeen Dagblad. ‘Als mensen de brief niet aannemen, laten we hem achter. Om beslag te leggen hoeft iemand geen toestemming te geven. Dat kan deels digitaal.’
Tragiek
In het geval van de geschorste rechtszaak van Johan R. uit Geesteren, vond behandeling van zijn zaak een week later alsnog plaats. De mensen die 1,5 miljoen euro probeerden te eisen bij de Belastingdienst kregen een ontvangstbevestiging, en daarmee was de kous af. Niet-betaalde boetes worden, net als bij iedereen, gewoon verhoogd. Sommige autonomen zien tot hun schrik dat hun brieven geen enkel effect sorteren en krijgen te maken met oplopende schulden en inbeslagneming. Een klein deel radicaliseert en flirt met geweld. De agressie tegen gerechtsdeurwaarders is toegenomen, ziet voorzitter Chris Bakhuis-van Kesteren van de beroepsorganisatie KBvG in de regionale pers. De agressieve taal van de harde kern maskeert de tragiek achter de meeste autonomen, meent Van Buuren. Veel van hen hopen een uitweg te vinden uit financiële problemen, ze zoeken een positie in de maatschappij en schreeuwen om zingeving.
