De gebruikelijkloonregeling is deels doeltreffend en doelmatig, concludeert SEO desondanks na een evaluatie die is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Financiën. “Het merendeel van de dga’s neemt een gebruikelijk loon in aanmerking dat past bij de wettelijke vereisten. Daarnaast gaat het realiseren van de doelen gepaard met lage uitvoerings- en administratieve lasten.”
Weinig moeite doen om passend loon te vinden
De gebruikelijkloonregeling voorkomt dat er (deels) wordt afgezien van het uitkeren van loon door een dga te verplichten zichzelf een loon uit te keren. Dat moet een nauwkeurige benadering zijn van het loon dat past bij de werkzaamheden van de dga. Tot ongeveer € 70.000 voorspelt een door SEO opgestelde loonvergelijking gemiddeld een hoger loon dan dga’s zichzelf in werkelijkheid aan gebruikelijk loon toekennen. “Dit duidt erop dat het gebruikelijk loon voor deze groep dga’s relatief laag wordt vastgesteld.”
Het onderzoeksbureau wijst erop dat het lastig is om de meest vergelijkbare dienstbetrekking vast te stellen. “Ten tweede ervaren geïnterviewde dga’s en adviseurs geen strikte handhaving vanuit de Belastingdienst. Het gevolg van deze perceptie is dat dga’s en hun adviseurs weinig moeite doen voor het vinden van een passend loon en het gebruikelijk loon lager vaststellen. Een grove benadering van het gebruikelijk loon lijkt voldoende om eventuele correcties door de Belastingdienst te voorkomen.” Vanwege fiscale voordelen kunnen dga’s zichzelf ook bewust lager belonen, voegt SEO toe.
Doel grotendeels bereikt
In totaal beloopt de totale dga-loonsom 80% van de geschatte loonsom in het geval dat alle gebruikelijk lonen zouden voldoen aan de wettelijke vereisten. “De regeling behaalt dus grotendeels zijn doel, maar er is ook ruimte voor verbetering.” De gebruikelijkloonregeling is ten eerste doelmatig omdat de opbrengsten de kosten ruimschoots overstijgen. De regeling haalt naar schatting tussen de € 0,9 miljard en € 2,3 miljard aan belasting en premies op. “Daarnaast voorkomt de regeling in belangrijke mate onbedoeld gebruik van inkomensafhankelijke voorzieningen en gaat zij belastinguitstel en -ontwijking tegen. Het realiseren van deze doelen gaat gepaard met zeer lage uitvoerings- en administratieve lasten die naar schatting enkele honderden miljoenen euro’s bedragen.”
Geen alternatieven
Bovendien ziet SEO geen beleidsalternatieven die potentieel doelmatiger zijn dan de huidige regeling. “Potentiële alternatieven, zoals het model van ‘gebruikelijk kapitaal’ of de afroommethode, nemen kapitaal als uitgangspunt. Het nadeel van deze benadering is dat (fiscale) winst en eigen vermogen relatief eenvoudig kunnen worden aangepast om de belastingdruk te verlagen. Bovendien zijn er
juridische bezwaren geuit tegen dergelijke methoden, onder andere door de Hoge Raad.”
Betere informatievoorziening
Verbeterpunten zijn een duidelijker informatievoorziening rondom het vaststellen van het loon, bijvoorbeeld door het ontwikkelen van een uniforme en nauwkeurige waarderingsmethode. Ook kan de ondergrens worden verhoogd of conditioneel worden gemaakt op basis van kenmerken die samenhangen met de omvang van de onderneming. SEO vraagt zich wel af of daarmee de doeltreffendheid en doelmatigheid in de praktijk wel echt zullen verbeteren.
Strategisch gedrag
De verdeling van het gebruikelijk loon laat pieken zien rondom de wettelijke norm van € 51.000 in 2023. Een fors deel van 40% van de dga’s zit onder de ondergrens. Driekwart van deze groep werkt in deeltijd. “Dit omvangrijke aandeel deeltijders valt deels te verklaren omdat zij elders werkzaamheden verrichten. Bij dga’s waarvoor dit niet geldt is er waarschijnlijk sprake van strategisch gedrag, de wens om discussie met de Belastingdienst te voorkomen of onwetendheid over de werking van de regeling.”
Bij hogere inkomens neemt het aandeel dividenduitkering en lening van de bv sterk toe. “De mate van fiscale optimalisatie is aanmerkelijk hoger bij hoge inkomens. Naarmate het inkomen toeneemt zijn er grotere financiële belangen en nemen de financiële baten van fiscale optimalisatie toe.”
