In plaats van risicogerichte controle, voorkomt het bij voorbaat weigeren van klanten met een hoog risicoprofiel een hoop verspilde energie.
Gelukkig zijn er structurele oplossingen in zicht om de Know Your Customer (KYC)-verplichtingen effectiever in te vullen. Innovaties op het gebied van digitale identificatie, machtiging en federatieve data-uitwisseling bieden de kans om administratieve lasten te verlagen én de effectiviteit van risicobeheersing te verhogen.
Lasten zonder baten leiden tot risicovermijding
Onze beroepsgroep vervult een cruciale rol in het tegengaan van fraude en witwassen. Als accountant controleer je niet alleen de boekhouding, maar ben je ook verplicht om ongebruikelijke transacties te signaleren en te melden bij de Financial Intelligence Unit (FIU). De praktijk is echter weerbarstig. Regelgeving wordt vaak uit voorzorg streng geïnterpreteerd, wat resulteert in uitgebreide administraties, zelfs bij een laag risico. Deze overdocumentatie kost veel tijd en geld, zonder dat deze aantoonbaar bijdraagt aan effectievere fraudebestrijding. De meldingen worden namelijk zelden opgevolgd, terwijl de aansprakelijkheid wel volledig bij de accountant blijft liggen.
Het gevolg van deze scheve verhouding tussen lasten en effectiviteit is dat veel kantoren hun focus verleggen. Niet langer wordt gezocht naar de beste manier om risico’s te beheersen, maar naar manieren om risico’s te vermijden. Klanten met een complex profiel worden simpelweg niet meer aangenomen. Daarmee dreigt de essentie van onze poortwachtersfunctie te verdwijnen: het zorgvuldig controleren waar risico’s zitten en op basis daarvan handelen.
Structurele oplossingen en samenwerking noodzakelijk
Een veelbelovende route richting verlichting van KYC-verplichtingen ligt in digitale identiteitsoplossingen, zoals de EU Digital Identity Wallet. Deze technologie, ontwikkeld onder Europese regelgeving (EIDAS 2.0), gaat het vanaf eind 2026 mogelijk maken dat bedrijven en burgers zich digitaal en rechtsgeldig kunnen identificeren en machtigen.
Om dit in de praktijk mogelijk te maken, is er structurele samenwerking nodig tussen overheid en marktpartijen. Een goed voorbeeld hiervan is Trusted Information Partners (TIP) – een publiek-private samenwerking tussen onder andere SureSync by Visma, de Belastingdienst, banken en beroepsorganisaties. TIP ontwikkelt domeinoverstijgende afspraken om vertrouwensfuncties zoals digitale machtigingen juridisch, veilig en schaalbaar in te zetten. Volledig in lijn met EIDAS 2.0.
Zo is er recent een pilot uitgevoerd met de Belastingdienst waarin burgers fiscaal dienstverleners digitaal konden machtigen om actuele belastinggegevens op te vragen. Deze gegevens werden vervolgens geverifieerd, voorzien van het zegel van de Belastingdienst en automatisch aangeleverd – mét juridisch geldige audit trail. Dit voorkomt handmatig werk, verhoogt de betrouwbaarheid, en maakt toezicht effectiever.
Ook voor accountants biedt dit perspectief. In plaats van klantselectie op basis van risico, kunnen dienstverleners via deze manier van data-uitwisseling betere risicobeoordelingen doen op basis van objectieve, gecertificeerde brondata. Denk aan een Company Passport bij het oprichten van een bv, waarin al gecontroleerde documenten zijn opgenomen. Hierdoor hoeven accountants niet telkens opnieuw volledige klantdossiers aan te leggen, maar kunnen zij gerichte, digitale bewijzen opvragen die zijn gebaseerd op authentieke bronnen zoals de Kamer van Koophandel of Belastingdienst. Dit voorkomt dubbele controles, vermindert administratieve last en versterkt de rol van de accountant als poortwachter, precies waar toezichthouders om vragen.
Daarnaast wordt binnen TIP ook gewerkt aan interoperabiliteit tussen systemen en landen. Denk aan een casus waarin je via een Oostenrijkse wallet de voorwaarden van een Griekse bank accepteert door gebruik te maken van een Nederlandse ondertekendienst. Dit toont aan dat Europese standaarden inmiddels zo ver zijn ontwikkeld dat grensoverschrijdend digitaal vertrouwen werkelijkheid begint te worden. Voor accountants die werken met internationale cliënten, biedt dit belangrijke voordelen.
Federatief datadelen als veilige standaard
Een concreet voordeel van deze digitale identiteitsoplossingen zit hem in de manier waarop data gedeeld wordt. In plaats van informatie eindeloos te kopiëren, zoals nu vaak gebeurt, werkt men toe naar een federatief model: gegevens blijven bij de bron, en worden slechts tijdelijk beschikbaar gesteld voor een specifieke informatievraag. Dit biedt meer veiligheid, minder kans op datalekken en beter beheer van vertrouwelijke klantinformatie.
Voor accountants betekent dit dat processen efficiënter worden. Neem het voorbeeld van loonstroken bij een hypotheekaanvraag. Waar nu vaak een volledig document wordt opgevraagd en beoordeeld, kunnen straks alleen de relevante gegevens met een digitale waarborg gedeeld worden. Minder data, meer zekerheid – en vooral: minder tijdverlies.
Tijd voor regie en adoptie
De echte uitdaging ligt niet in de technologie zelf, maar in de bereidheid om deze daadwerkelijk te omarmen. Initiatieven zoals Trusted Information Partners (TIP) werken aan concrete oplossingen, maar die gaan alleen het verschil maken als de accountancy-sector deze actief gaat gebruiken.
De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) heeft hier een sleutelrol. Door samen met toezichthouders zoals de AFM duidelijke richtlijnen op te stellen over het gebruik van digitaal bewijs en data-uitwisseling, kunnen we de sector vooruit helpen. Het is tijd om van praten naar doen te gaan.
Laten we de poortwachtersrol van accountants niet laten verzanden in administratieve rompslomp. Met de juiste technologische keuzes en samenwerking kunnen we deze rol versterken en toekomstbestendig maken.
Joris Joppe is Managing Director van Visionplanner, onderdeel van de Visma Group.
