Een dame op hoge leeftijd wilde financieel bijdragen aan de herbouw van kasteel Palmesteyn in Deil, een commercieel nieuwbouwproject. Ze liet daarom door een fiscalist een schenkingsovereenkomst opstellen waarin stond dat driekwart miljoen euro in delen zou worden geschonken aan een stichting. Bovendien werd die stichting tot haar enig erfgenaam benoemd.
Toen de in 1923 geboren vrouw geestelijk en lichamelijk achteruit ging werd haar vermogen onder bewind gesteld. Kort daarna werd haar testament gewijzigd, waardoor de Stichting De Zeven Kastelen niet langer haar erfgenaam was. Die ANBI-stichting was opgericht op advies van de fiscalist van het Texelse accountantskantoor NBC Eelman & Partners die de dame op leeftijd begeleidde, en had als doel het bijdragen aan de herbouw van het kasteel in het Betuwse Deil. Het bestuur bestond bij oprichting uit de vrouw zelf, de fiscalist en de ontwikkelaar van het commerciële nieuwbouwproject.
Geen notariële vastlegging schenking
Maar bij het overlijden van de vrouw op 8 oktober 2022 was volgens de stichting € 725.000,- van de schenking nog niet overgemaakt. Omdat de stichting ook geen erfgenaam meer was werd dat bedrag in z’n geheel misgelopen. De stichting besloot uiteindelijk om naar de rechtbank Noord-Holland te stappen en daar € 725.000,- te vorderen van het accountantskantoor en de fiscalist. Volgens de stichting werd het geld namelijk misgelopen als gevolg van een fout van de fiscalist in dienst bij NBC. Die fout zou eruit bestaan dat hij de schenkingsovereenkomst niet in een notariële akte heeft laten vastleggen, of in elk geval niet indringend genoeg heeft geadviseerd om dit wel te doen.
Aansprakelijkheid
Zowel de fiscalist zelf als het accountantskantoor zouden daarvoor volgens de stichting aansprakelijk gehouden kunnen worden gehouden. De stichting stelt dat zij NBC voor deze fout van de fiscalist aansprakelijk kan houden (primair) op grond van wanprestatie omdat de stichting met de vrouw is te vereenzelvigen en (subsidiair) op grond van onrechtmatige daad.
De aansprakelijkheid van de fiscalist voor de misgelopen schenking baseert de stichting op (de interne) bestuurdersaansprakelijkheid. Door de stichting en de beoogd financier van de stichting niet te vertellen dat de schenking niet notarieel was vastgelegd, heeft de fiscalist volgens de stichting ernstig verwijtbaar gehandeld.
Oordeel rechtbank: vordering jegens accountantskantoor
Als de rechtbank de stichting gelijk zou geven dat NBC de schenking notarieel vast had moeten laten leggen of dat NBC de oudere dame indringender had moeten adviseren om dit wel te doen, dan heeft NBC mogelijk niet gehandeld zoals van een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot mag worden verwacht. Dit zou echter slechts een tekortschieten van NBC opleveren ten opzichte van de vrouw, oordeelt de rechtbank. Niet in geschil is immers dat de contractuele opdrachtrelatie bestond tussen NBC en de vrouw. De stichting was geen contractpartij, zodat de stichting NBC voor de gestelde beroepsfout ook niet aansprakelijk kan houden.
Geen vereenzelviging
De rechtbank is het niet met de stichting eens dat zij NBC voor de gestelde beroepsfout toch op grond van wanprestatie kan aanspreken omdat de stichting met de vrouw zou zijn te vereenzelvigen. Naar vaste rechtspraak kan van vereenzelviging namelijk slechts onder uitzonderlijke omstandigheden sprake zijn. Het enige dat de stichting ter onderbouwing van de vereenzelviging heeft gesteld is dat de stichting door de vrouw is opgericht en de, niet nader toegelichte, onderlinge verwevenheid tussen de stichting en de vrouw. Dit zijn geen uitzonderlijke feiten en omstandigheden die de conclusie tot vereenzelviging rechtvaardigen.
Onrechtmatige daad
De rechtbank vindt de vordering tegen NBC ook niet toewijsbaar op grond van onrechtmatige daad, omdat de stichting niet gemotiveerd heeft gesteld dat NBC tegenover de stichting onrechtmatig heeft gehandeld. Hoe NBC met haar gestelde beroepsfout een onrechtmatige daad heeft gepleegd ten opzichte van de stichting, heeft de stichting niet toegelicht.
De conclusie is dat de rechtbank de vordering tegen NBC afwijst.
Vordering jegens fiscalist op grond van bestuurdersaansprakelijkheid
Daarmee komt de rechtbank toe aan de beantwoording van de vraag of de fiscalist als (toenmalig) bestuurder van de Stichting op grond van artikel 2:9 BW tegenover de Stichting aansprakelijk is. Op grond van artikel 2:9 BW is elke bestuurder tegenover de rechtspersoon gehouden tot een behoorlijke vervulling van de hem opgedragen taak. Van aansprakelijkheid is sprake als geen redelijk denkend bestuurder onder dezelfde omstandigheden zo zou hebben gehandeld en de bestuurder daarbij een ernstig verwijt kan worden gemaakt. Of sprake is van een ernstig verwijt, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval.
Stichting: onjuist geïnformeerd door fiscalist
De stichting verwijt de fiscalist dat hij als penningmeester van de stichting de andere bestuursleden en een beoogd financier van de stichting, niet heeft verteld dat de schenking niet notarieel was vastgelegd en wat de consequentie daarvan is als de oudere vrouw zou komen te overlijden. Dit terwijl hij het bij de ontwikkelaar van het kasteelproject (en medebestuurslid) wel zou hebben doen voorkomen dat de schenking onherroepelijk was. Als de fiscalist de ontwikkelaar en de vrouw daarover juist en volledig had geïnformeerd, dan zouden die laatste twee dit gebrek hebben willen helen, wat er volgens de stichting toe zou hebben geleid dat de schenking alsnog notarieel was vastgelegd.
Fiscalist: oudere dame vond notariële vastlegging niet nodig
De fiscalist betoogde dat hij wel degelijk met de oudere vrouw heeft gesproken over het vastleggen van de schenking in een notariële akte. Volgens hem vond ze notariële vastlegging niet nodig omdat zij een maand eerder, op dezelfde dag dat ze de stichting oprichtte (op 4 mei 2018), haar testament had gewijzigd waarin zij de stichting tot haar enige erfgenaam had benoemd. Daarnaast vond zij de kosten die de notariële vastlegging met zich zou brengen bezwaarlijk. Dat haar testament, kort na haar onderbewindstelling op 28 juni 2019, weer zou worden gewijzigd waardoor de stichting niet langer erfgenaam was, was volgens de fiscalist niet te voorzien.
Oordeel rechtbank
Gelet op deze gemotiveerde betwisting van de fiscalist en omdat de stichting geen bewijsaanbod heeft gedaan, neemt de rechtbank als vaststaand aan dat de vrouw de schenking, toen de fiscalist haar daarover adviseerde, niet notarieel wilde laten vastleggen. Dit vanwege de kosten en omdat ze dat niet nodig vond aangezien zij de stichting al tot haar enige erfgenaam had benoemd. De rechtbank ziet dan ook niet hoe de fiscalist als penningmeester ten opzichte van de stichting ernstig verwijtbaar kan hebben gehandeld door zijn medebestuurslid onvolledig of onjuist over de schenking te informeren (zoals de stichting stelt en de fiscalist betwist) en dat de stichting daardoor schade heeft geleden. De stichting heeft dit alles ook niet duidelijk gemaakt.
Ernstig verwijtbaar handelen
De stichting heeft niet gemotiveerd waarom de fiscalist ernstig verwijtbaar heeft gehandeld door in zijn contacten met de beoogde financier van de stichting niet te melden dat de schenking niet notarieel was vastgelegd. Deze stelling kan daarom niet tot aansprakelijkheid van de fiscalist leiden. Dit geldt temeer omdat niet in geschil is dat die beoogde financier in verband met een aan de stichting te verstrekken financiering de vrouw zelf wilde spreken om na te gaan of zij het eens was met die constructie (later is afgesproken dat notaris Hoogerheide dat zou doen). De financiering is niet doorgegaan omdat dat gesprek niet meer heeft kunnen plaatsvinden. Dit is door de stichting op de zitting bevestigd. Dat de fiscalist niet heeft verteld dat de schenking niet in een notariële akte is opgenomen, heeft op de beslissing van de beoogde financier dus geen invloed gehad.
Dit betekent dat de rechtbank ook de vordering tegen de fiscalist afwijst.
Rechtbank Noord-Holland, ECLI:NL:RBNHO:2023:7381
Foto: still Youtube
