Het demissionaire kabinet heeft onderzoek laten uitvoeren naar de werking van de informatiebeschikking vanaf 2016. Staatssecretaris Van Rij van Financiën stuurt het onderzoeksrapport naar de Kamer. Een aantal in 2016 geconstateerde knelpunten bestaan nog steeds, en zijn op onderdelen meer gaan knellen. Daarnaast wordt geconcludeerd dat er een nieuw knelpunt is bijgekomen.
Wet Dezentjé
Op 1 juli 2011 is de Wet Dezentjé in werking getreden. Met de inwerkingtreding is voor de inspecteur de mogelijkheid gecreëerd om bij het niet voldoen aan een informatieverzoek door een informatieplichtige een voor bezwaar en beroep vatbare informatiebeschikking op te leggen. Wanneer een informatiebeschikking onherroepelijk vaststaat, wordt de bewijslast ten aanzien van de belastingaanslag omgekeerd en verzwaard. De Wet Dezentjé heeft als doel dat belastingplichtigen zich via een directe, effectieve rechtsingang zouden kunnen beschermen tegen onrechtmatige informatieverzoeken van de inspecteur. Daarnaast is bij deze wet geregeld dat administratieplichtigen de mogelijkheid hebben om een kostenvergoedingsbeschikking te verzoeken als zij menen dat aan hen onrechtmatig een informatieverplichting is opgelegd.
Onderzoek
Het nieuwe onderzoek is een vervolg op een in 2016 uitgevoerde evaluatie van de wet, waarin een viertal knelpunten is benoemd. In het licht van de maatschappelijke ontwikkelingen van de afgelopen jaren, en omdat onduidelijk is of de in 2016 geconstateerde knelpunten nu nog leven, vormde die evaluatie volgens de staatssecretaris onvoldoende basis voor wijzigingen van het huidige regime. Daarom is op zijn verzoek een vervolgonderzoek verricht. Dit onderzoek is uitbesteed aan Universiteit Leiden en is onder leiding van Esther Huiskers-Stoop uitgevoerd.
Bevindingen
In het rapport wordt, samengevat, geconcludeerd dat de in 2016 geconstateerde knelpunten nog steeds bestaan, en dat ze op onderdelen meer zijn gaan knellen. Daarnaast wordt geconcludeerd dat er een nieuw knelpunt is bijgekomen.
Doorlooptijden
Als voornaamste knelpunt werd in 2016 genoemd de lange doorlooptijden van procedures over opgelegde informatiebeschikkingen. Omdat het mogelijk is om opeenvolgend tot en met de Hoge Raad te procederen over de informatiebeschikking en het geschil over de aanslag blijft onzekerheid over de fiscale positie lang bestaan. In dit onderzoek wordt dit nog steeds als het grootste knelpunt ervaren. Op basis van de beschikbare gegevens wordt in het onderzoek geconcludeerd dat het aantal bezwaar- en beroepsprocedures over informatiebeschikkingen sinds 2016 lijkt te zijn afgenomen, maar dat de doorlooptijden van deze procedures aanzienlijk zijn toegenomen. Dit is mogelijk te verklaren doordat de doorlooptijden in belastingzaken in zijn algemeenheid zijn toegenomen.
Overige knelpunten
Als overige knelpunten worden onder andere genoemd het gedeeltelijk disfunctioneren van de informatiebeschikking bij de administratieplicht, het disfunctioneren van de kostenvergoedingsbeschikking en de samenloop met de (civiele) dwangsomprocedure. Als nieuw knelpunt wordt genoemd dat rechtzoekenden het belang van de informatiebeschikking niet altijd overzien.
Oplossingsrichtingen
Als mogelijke oplossingsrichtingen worden onder andere genoemd het terugbrengen van een gerechtelijke procedure over de informatiebeschikking naar één feitelijke instantie met mogelijkheid tot cassatie, en het instellen van een gespecialiseerde (landelijke) kamer bij rechtbanken en/of gerechtshoven die zich uitsluitend bezighoudt met informatiebeschikkingsprocedures. Het bieden van meer duidelijkheid en overzicht gaande de procedure, bijvoorbeeld middels een duidelijk format voor de informatiebeschikking zou voorts kunnen leiden tot meer besef van het belang en de gevolgen van een informatiebeschikking. Deze hoofdrichtingen, en andere, onder meer in het rapport genoemde, aanvullende oplossingsrichtingen zullen op ambtelijk niveau nader worden onderzocht. Er wordt op korte termijn bekeken wat kan worden gedaan om ervoor te zorgen dat rechtzoekenden het belang van de informatiebeschikking beter kunnen overzien. De Kamer wordt daarover later geïnformeerd.
Kabinetsreactie
Gelet op het demissionaire karakter van het kabinet worden op dit moment geen onomkeerbare stappen genomen ten aanzien van de informatiebeschikking. Wel wordt ambtelijk verder onderzoek gedaan naar verschillende oplossingsrichtingen, en worden alle stappen gezet om eventuele wetswijzigingen mee te laten lopen met de Fiscale Verzamelwet 2026, zoals het voorbereiden van wetgeving en het starten van een internetconsultatie.
Kamerbrief over rapport Onderzoek Informatiebeschikking 2023
