In hun boek The Triumph of Injustice hekelen Gabriel Zucman en Emmanuel Saez de massale belastingontduiking in de wereld. De ‘ontwijkingsindustrie’ wordt aangedreven door de Big4, aldus de Franse economen. Dit leidt tot grote inkomensongelijkheid wat ten koste gaat van geluk en vertrouwen, zegt een Tilburgse promovendus.
Steeds oneerlijker
In de afgelopen veertig jaar zijn de belastingsystemen wereldwijd steeds oneerlijker geworden. De drijfveren achter die fiscale onrechtvaardigheid zijn echter perfect aan te pakken, zegt Berkely-docent Zucman in het Belgische blad Trends. ‘De fiscale optimalisatie bij multinationals wordt gedreven door de diensten van de Big Four-accountants’, zegt hij. ‘Zij zijn het aanbod en zwengelen daarmee de vraag aan.’ Er werken wereldwijd 250.000 mensen in ‘transfer pricing’, waarmee feitelijk belastingontwijking wordt bedoeld.
20 miljard naar Bermuda
In hun boek geven de economen tal van voorbeelden. In 2017 parkeerde Google 20 miljard dollar van zijn winst op Bermuda, dat daar nul procent belasting over hief. In 2004 verkocht Skype zijn intellectuele eigendom aan een dochtervestiging in Ierland omwille van de lage belastingtarieven in dat land. Het accountantskantoor PwC begeleidde die transactie en schatte de waarde van de Skype-technologie op 25.000 euro. Enkele maanden later werd Skype opgekocht door eBay voor 2,6 miljard dollar.
Race to the bottom
Een andere reden voor de steeds grotere schaal van belastingontwijking is de politiek, stellen de economen. Die doet veel te weinig tegen fiscale sluiproutes en lijkt er zo oogluikend zijn goedkeuring aan te geven. Dit versterkt de neerwaartse spiraal van almaar dalende belastingen. Frankrijk verlaagde de tarieven van de vennootschapsbelasting van 33 naar 25 procent, de Verenigde Staten van 35 naar 21 procent. Het idee is dat dit bedrijven bindt wat uiteindelijk werknemers ten goede zal komen. Volgens beide economen hebben belastingen wel enig effect op het investeringsgedrag van bedrijven, maar is dit klein en ondergeschikt aan andere factoren.
EU met handen gebonden
Landen moeten hun tarieven meer op elkaar afstemmen. Maar de Europese Unie zit volgens de Franse economen in een lastig parket, met belastingparadijzen als Malta, Cyprus, Ierland en Luxemburg. Zolang landen zelf over belastingzaken mogen beslissen zal er van verregaande harmonisatie geen sprake zijn. Zucman en Saez pleiten ervoor de fiscale optimalisatie bij bedrijven aan te pakken en de belastingconcurrentie tussen landen te stoppen. ‘Landen moeten hun multinationals reguleren en eenzijdig heffingen opleggen om de belastingtekorten dicht te rijden. Voor niet-beursgenoteerde bedrijven moeten de bedrijfswinsten gewoon bij de inkomsten van de aandeelhouders worden gerekend.’
Onderzoek uit Tilburg
Volgens Zucman en Saez leiden oneerlijke belastingsystemen tot sociaal ongenoegen en meer ongelijkheid. Dit sluit aan bij onderzoek van de Tilburgse promovendus Bjorn Lous. Hij onderzocht de vraag hoe inkomensverschillen samenhangen met gevoelens van geluk en vertrouwen. Zijn belangrijkste conclusie is dat wanneer slechts weinigen profiteren van een hoog gemiddeld inkomen, dit de samenleving als geheel ongelukkiger maakt.