Volgens Hans van der Vlist, oud-directeur van de FIOD, hebben fraude en witwasmeldingen van accountants tot weinig onderzoeken geleid. Dat zegt hij in het PwC-magazine Spotlight. Hij laat zich ook uit over de heikele kwestie van het rapporteren over fraude in de controleverklaring.
Kwaliteit van melding
In 2011 werd Van der Vlist algemeen directeur van de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst, de FIOD. Sinds zijn vertrek in 2020 werkt hij, nu in het laatste jaar voor zijn pensionering, als adviseur van de minister van Financiën, onder meer aan het opstellen van een nieuw plan van aanpak voor de witwasbestrijding, en is hij lid van de expertgroep voor de werkgroepen Fraude en Continuïteit van de NBA. In gesprek met het blad Spotlight gaat Van der Vlist onder meer in op de rol van accountants bij het melden van en rapporteren over fraude. Hij stelt vast dat er naar aanleiding van meldingen door accountants niet veel onderzoeken zijn gestart. ‘Accountants kijken ook altijd terug natuurlijk en nog niet zo heel ver vooruit. Het gaat ook om de kwaliteit van de meldingen, met meldingen over losse transacties kunnen we meestal niet zoveel.’
Samenwerkende accountants
Banken zijn veel met transactiemonitoring en Know Your Customer-controles de samenwerking met elkaar aangegaan. Van der Vlist: ‘In gesprekken met accountantsorganisaties heb ik wel eens half plagerig, half serieus gevraagd of dat niet ook iets voor hen zou zijn. Ik weet dat er van alles speelt rondom concurrentie en gegevensbescherming, maar dat is voor de banken niet anders.’ Daarnaast denkt hij dat accountants klanten zouden moeten aansporen vaker zelf onderzoek te doen en corrigerende maatregelen te nemen. ‘Zo’n onderneming zit met iets waar ze vaak ook zelf vanaf willen. Bij corruptie is dat heel duidelijk zo, dat is meestal geïmporteerde ellende die bij de voordeur niet goed is opgemerkt. Dus in veel gevallen is ook op die manier al winst te boeken. De vraag is wel, en ik weet dat daar veel discussie over is, wat je in dit soort situaties als accountant moet rapporteren over fraude en continuïteit.’
Rapporteren
Volgens de nieuwe rapporteringsmethodiek zoals voorgesteld door de NBA lopen accountants het risico dat ze rapporteren over een corruptieonderzoek dat is gestart, ook als er nog geen bewijs is gevonden, terwijl de FIOD en de onderneming zelf daarover nog niets openbaar hebben gemaakt. Van der Vlist ziet dit probleem. Toch vindt hij het geen slecht idee om in controleverklaring iets te rapporteren over fraude als daar aanleiding voor is. ‘Als dat leidt tot meer aandacht voor dat thema dan is dat mooi meegenomen, kun je zeggen.’ Hij raadt aan om eerst goed kijken of het binnen de bestaande regels niet beter kan. ‘Ik denk dat accountants meer bereiken met een wat andere opvatting van hun werk. Ik zou zeggen: ken je klant, ken de omgeving waarin je klant opereert en ga meer vooruitkijken. Dat kan met meer diepgang en specifieker dan nu over het algemeen gebeurt. Daar hoort nog bij het eerder inschakelen van specialisten zoals forensisch accountants, ook dat levert soms enorme winst op.’
Ken je klant
Als advies aan accountants, opdat zij hun rol in de bestrijding van fraude beter kunnen vervullen, geeft Van der Vlist mee dat individuele accountants hun klant en de omgeving waarin die klant opereert moeten kennen. ‘Kijk vooruit en schakel vroegtijdig specialisten als forensisch accountants in. Voor de beroepsgroep als geheel – en ik begrijp dat dat moeilijk te realiseren is – zou ik zeggen: kom uit de verdediging. De accountancy wordt al een tijd in de hoek gedrukt en moet van andere partijen steeds van alles. De strategie bestaat vervolgens vooral uit het uitleggen waarom dat niet kan of te moeilijk is of niet gaat helpen. Dat kan allemaal waar zijn, maar dat heeft geen zin, dat helpt niet. Om uit die hoek te komen, helpt het om initiatief te nemen met dingen die je wel kunt en wilt verbeteren. Zorg dat je voor je belangrijkste stakeholdergroepen – politiek, maatschappij, overheid en bedrijfsleven – een strategie hebt om dat verhaal over te brengen en verbinding te zoeken, en neem daarin het voortouw.’
Lees hier het hele interview met Van der Vlist in Spotlight.
