Het vonnis van de rechtbank is geanonimiseerd, maar de tekst van de uitspraak laat geen andere mogelijkheid dan dat het om vennootschappen van de NS moet gaan.
Voor werknemers van de NS geldt een cao die loopt van 1 mei 2015 tot en met 30 september 2017 én een cao voor de periode van 1 oktober 2017 tot en met 31 maart 2020. In de cao is vastgelegd dat een werknemer aanspraak maakt op reisfaciliteiten. Daarin is bepaald dat werknemers, oud-werknemers en hun gezinsleden onder bepaalde voorwaarden gebruik kunnen maken van voordelige reismogelijkheden per trein.
Iedere werknemer heeft vanaf 1 januari 2015 recht op reisfaciliteiten 2e klas zonder eigen bijdrage. Partners hebben vanaf 1 januari 2015 recht op een Business Card met Dal abonnement 2e klas. De werkgever draagt de kosten (fiscale gevolgen) van de reizen die zijn gemaakt in de daluren. De waarde van de reizen gemaakt in de spits wordt bij het fiscale loon van de werknemer geteld, waarover de werknemer loonbelasting betaalt.
Treinvrij en OV-vrij abonnementen
Deze reisfaciliteiten worden ingekocht bij een bedrijf, Business Collectief, dat met de NS-vennootschappen een overeenkomst sluit waarbij het openbaar vervoer van de werknemers is afgekocht. Het gaat hierbij om de Treinvrij- of OV-vrij abonnementen. Bij het maken van prijsafspraken hanteert het bedrijf een gestaffelde korting die afhankelijk is van de omzet waarvoor de werkgever de reisproducten afneemt, de collectiviteitskorting. Met ingang van 2015 past de groep vennootschappen de werkkostenregeling toe.
In 2016 dienen de NS-vennootschappen een verzoek tot toepassing van de hardheidsclausule in bij de minister van Financiën. De NS verzoekt daarin om toepassing van de concernregeling; dat verzoek wordt echter afgewezen. De inspecteur legt navorderingsaanslagen loonheffingen op voor de jaren 2015 tot en met 2019 omdat de inspecteur van mening is dat de collectiviteitskorting tot het loon behoort.
Werknemerscollectief
Volgens de inspecteur is er geen sprake van een werknemerscollectief dat een voordeel bedingt. De NS-vennootschappen zijn naar de mening van de inspecteur een werkgever die haar eigen producten gebruikt om te voldoen aan de in de cao opgenomen verplichting haar werknemers reisfaciliteiten te verstrekken.
Een werknemerscollectief zou eenzelfde korting niet kunnen bedingen, omdat de Dalkaart niet tot de abonnementsvormen behoort die worden aangeboden. De inspecteur voert verder aan dat als het gaat om branche-eigen-producten, het verschil tussen waarde economisch verkeer en factuurwaarde wordt geneutraliseerd door deze als eindheffingsloon aan te wijzen.
De NS-vennootschappen stellen zich op het standpunt dat de collectiviteitskorting niet tot het loon kan worden gerekend. De reisproducten worden ingekocht en hierbij wordt de collectiviteitskorting gehanteerd die ook bij grootgebruikers wordt gehanteerd. Volgens de NS-vennootschappen vindt de collectiviteitskorting zijn oorzaak niet in de dienstbetrekking, maar in de collectiviteit en behoort daarom niet tot het loon.
Consumentenprijs voor reisfaciliteiten
Rechtbank Gelderland volgt de NS-vennootschappen niet in het betoog dat de collectiviteitskorting niet tot het loon behoort omdat er onvoldoende verband zou zijn met de dienstbetrekking. De NS-vennootschappen verstrekken als onderdeel van het beloningspakket, zoals vastgelegd in de cao, reisfaciliteiten aan de werknemers en hun gezinsleden. Het gaat hier dus, naar het oordeel van de rechtbank, niet om een collectiviteitskorting waar de werknemer aanspraak op kan maken bij de afname van een product van een ander bedrijf. Het gaat hier om de verstrekking van eigen producten door de werkgever aan de werknemers. Deze verstrekking valt onder het loonbegrip van artikel 10, eerste lid, van de Wet LB.
De vraag is daarom niet zozeer of de reisfaciliteiten tot het loon behoren, maar welke waarde hieraan moet worden toegekend. De rechtbank overweegt dat niet in geld genoten loon in aanmerking wordt genomen naar de waarde die daaraan in het economische verkeer kan worden toegekend. Als een derde hiervoor een bedrag aan de inhoudingsplichtige in rekening heeft gebracht, dan wordt het in rekening gebrachte bedrag in aanmerking genomen. De derde mag dan geen met de inhoudingsplichtige verbonden vennootschap zijn.
Bij branche-eigen producten van de inhoudingsplichtige wordt aan die derde de laagste prijs in de markt voor de consument die eindgebruiker van het product is (de consumentenprijs) in rekening gebracht. Het standpunt van de NS-vennootschappen komt er in wezen op neer dat bij de consumentenprijs rekening moet worden gehouden met een korting die gelijk is aan de collectiviteitskorting die geldt voor zakelijke grootafnemers. Het standpunt van de inspecteur komt er op neer dat als consumentenprijs uitsluitend de prijs voor de particulier in aanmerking komt.
Zakelijke klanten
De rechtbank overweegt dat de cao met zich meebrengt dat de NS-vennootschappen aan al hun (oud)werknemers en hun gezinsleden de reisfaciliteiten ter beschikking moeten stellen. Onder die omstandigheden is de derde, zoals bedoeld in artikel 13, tweede lid, van de Wet LB, niet de individuele gebruiker, maar een werkgever die de reisfaciliteiten afneemt en ter beschikking stelt aan een grote groep werknemers. Er dient daarom aansluiting te worden gezocht bij de prijs die een andere werkgever zou betalen indien die werkgever op grond van een cao gehouden zou zijn deze reisfaciliteiten aan werknemers aan te bieden en de reisfaciliteiten bij de NS-vennootschappen zou afnemen.
De rechtbank acht het aannemelijk dat in een dergelijk geval rekening zou worden gehouden met de collectiviteitskorting die ook wordt gehanteerd voor zakelijke klanten. De rechtbank acht daarbij niet van doorslaggevend belang dat alleen Treinvrij-abonnementen worden aangeboden en geen Dalkaarten. De rechtbank acht aannemelijk dat indien een zakelijke klant een verzoek doet om dezelfde reisfaciliteiten af te nemen voor een dergelijke grote groep werknemers, de NS-vennootschappen daar niet afwijzend tegenover zouden staan. De rechtbank komt dan ook tot de slotsom dat de NS-vennootschappen bij de waardering van de reisfaciliteiten rekening kunnen houden met de collectiviteitskorting.
Concernregeling niet van toepassing
Wat betreft de concernregeling oordeelt de rechtbank dat die niet van toepassing is. De NS-vennootschappen stellen zich op het standpunt dat doel en strekking van de concernregeling met zich brengen dat de concernregeling zou moeten kunnen worden toegepast op de onderdelen die voldoen aan de voorwaarden en waarbij sprake is van een administratieve meerwaarde. De inspecteur stelt zich op het standpunt dat de Staat ook voor 95% of meer aandeelhouder is van vennootschappen die geen verband houden met de NS-vennootschappen.
De rechtbank oordeelt dat de loonbelasting die door alle gezamenlijk in concernverband opererende inhoudingsplichtigen is verschuldigd met betrekking tot eindheffingsloonbestanddelen kan worden bepaald alsof deze inhoudingsplichtigen gezamenlijk één inhoudingsplichtige zijn. Er is sprake van concernverband als een inhoudingsplichtige gezamenlijk opereert met een andere inhoudingsplichtige en de inhoudingsplichtige voor ten minste 95% belang heeft in die andere inhoudingsplichtige. En wanneer een derde voor ten minste 95% belang heeft in de inhoudingsplichtige, terwijl deze derde tevens voor ten minste 95% belang heeft in die andere inhoudingsplichtige.
Staat is zowel aandeelhouder als inhoudingsplichtige
Het gaat dus om een 95%-belang tussen inhoudingsplichtigen. Naar het oordeel van de rechtbank staat het vast dat de Staat enig aandeelhouder van de NS is en dat hij inhoudingsplichtige is. Op grond van het verzoek om toepassing van de hardheidsclausule acht de rechtbank aannemelijk dat ook de NS een inhoudingsplichtige is. Dit brengt met zich dat de Staat, de NS en de NS-vennootschappen gezamenlijk in concernverband opereren volgens de wettelijke definitie.
Naar het oordeel van de rechtbank is het doel van de concernregeling een tegemoetkoming aan de behoefte de administratieve verwerking van de werkkostenregeling te vereenvoudigen. Maar de wetgever heeft uit oogpunt van uitvoerbaarheid voor ondernemers en de Belastingdienst gekozen voor een eenvoudig toepasbare regeling met duidelijke kaders. Het is niet mogelijk met een beroep op de bedoeling van de wetgever te bereiken dat de wettekst moet worden uitgelegd zoals deze niet is geformuleerd.
De NS-vennootschappen krijgen gelijk voor zover het de collectiviteitskorting betreft, maar niet voor zover het de concernregeling betreft. De naheffingsaanslagen loonheffingen worden wel verminderd omdat op bepaalde punten een compromis is bereikt met de inspecteur.
