Het CBb heeft een aanwijzing die witwastoezichthouder DNB gaf aan online Bunq grotendeels teruggedraaid. De uitspraak wordt door de bank historisch genoemd en lijkt van groot belang voor de rol van automatisering bij witwasbestrijding. Het CBb oordeelt hiermee anders dan de rechtbank Rotterdam, die in een eerdere procedure alle witwasovertredingen van de bank bewezen vond.
DNB had bunq aanwijzingen gegeven om te voldoen aan de antiwitwasregels, die de bank volgens DNB zou hebben overtreden. Het CBb oordeelt hiermee anders dan de rechtbank Rotterdam, die in een eerdere procedure alle overtredingen bewezen vond.
Screening antiwitwasregels
Bunq is een jonge onlinebank zonder filialen. Al het bankverkeer gaat via een app. Een belangrijk verwijt dat DNB bunq maakt is dat bunqs methode om particuliere klanten te screenen op de antiwitwasregels, tekortschiet. Als een particulier zich als nieuwe klant meldt, kent bunq die klant een standaard gebruikersprofiel toe. Bunq gaat ervan uit dat het overgrote deel van de klanten zich volgens dat gebruikersprofiel gedraagt. Dat gebruikersprofiel is tot stand gekomen aan de hand van data-analyse en kunstmatige intelligentie. Dit profiel zou een laag risico op witwassen hebben. In dit profiel is bijvoorbeeld het bedrag dat op de rekening mag staan en het aantal maandelijkse betalingen begrensd. DNB vindt dat bunq met deze methode onvoldoende specifieke informatie over de nieuwe klant inwint om de risico’s goed te kunnen inschatten.
Het CBb oordeelt dat DNB niet heeft bewezen dat deze manier van screenen in strijd is met de wet. De wet kent open normen en schrijft niet exact voor op welke wijze banken hun klanten moeten screenen. Bunq heeft in de procedure uitvoerig uiteengezet dat en hoe haar methode, gebaseerd op kunstmatige intelligentie, werkt en waarom die het risico’s op witwassen klein maakt. DNB heeft daar onvoldoende tegenover gesteld.
Transactiemonitoring
Dit heeft tot gevolg dat DNB ook niet heeft bewezen dat bunq tekortschiet bij het monitoren van particuliere klanten aan de hand van het standaard gebruikersprofiel.
Volgens het CBb heeft DNB ook niet bewezen dat bunq bij zakelijke klanten die al een rekening hadden lopen, onvoldoende informatie heeft ingewonnen bij de opening van de rekening. DNB heeft niet duidelijk gemaakt waarom bunq aan die klanten extra vragen moet stellen over het doel en het gebruik van hun rekening. Dit betekent dat DNB ook de overtreding wat betreft de transactiemonitoring bij deze klanten niet heeft bewezen.
Andere overtredingen wel bewezen
Het CBb vindt dat DNB wel heeft bewezen dat bunq andere antiwitwasregels heeft overtreden. Het gaat dan onder andere om de verplichting om onderzoek te doen naar de bron van de financiële middelen van een klant. Ook heeft bunq de regels overtreden die vanwege het risico op corruptie voorschrijven dat een bank verscherpt onderzoek moet doen naar klanten met een belangrijke publieke functie.
Bunq: historische uitspraak
De bank meldt in een verklaring:
Nog nooit eerder sleepte een bank de toezichthouder voor de rechter over een zodanig fundamentele kwestie. Banken lossen onenigheden met de DNB bij voorkeur op achter de schermen. bunq zag echter de nadelige consequenties voor diens eigen gebruikers en voor de stabiliteit van de gehele sector indien het zich zou schikken naar de anti-witwasaanpak van DNB, in de ogen van bunq verouderd en ineffectief. De bank pleit al jaren voor een witwasbeleid dat moderne technologie, zoals kunstmatige intelligentie, gebruikt om risico’s efficiënter aan te pakken.
De rechtbank heeft vandaag een uitspraak gedaan over de rol die moderne technologie moet spelen om witwaspraktijken effectief aan te kunnen pakken. Waar DNB stond op het toepassen van eenzijdige zelfrapportage van rekeninghouders – een systeem dat rust op de eerlijkheid van witwassers – pleitte bunq voor het gebruik van onder andere machine learning om witwaspraktijken tegen te gaan. De rechtbank heeft bunq vandaag op deze principiële punten gelijk gegeven.
Ali Niknam, oprichter en CEO van bunq, zegt: “Het is een historische dag. De rechtbank heeft vandaag de weg vrijgemaakt voor vooruitgang.”
Nog voor de uitspraak ging DNB zelf onlangs overstag: een maand voor de uitspraak van de rechter pleitte de toezichthouder in een publiekelijk rapport voor een efficiënter witwasbeleid. De DNB stuurde daarmee aan op een andere aanpak waarin zij gebruik wil maken van bepaalde technologische innovaties, zoals machine learning.
