Zowel het arrest van 10 december 2021, ECLI:NL:2021:1748, als het arrest van 14 januari 2022, ECLI:NL:HR:2022:14, bieden mogelijkheden voor zo’n herzieningsverzoek.
FSV en 1043: strijdig met de AVG
KPMG publiceerde op 10 juli 2020 de “Rapportage verwerking van risicosignalen voor toezicht”. In opdracht van de Belastingdienst hebben zij onderzocht in hoeverre de verwerking van risicosignalen door de Belastingdienst strijdig is met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). In het geval van de FSV-databank en het project 1043 was dat het geval. Bovendien zijn deze systemen in strijd met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Het gebruik van de FSV-databank en het project 1043 zijn daarom als onrechtmatig bestempeld.
De casussen
In beide zaken draait het om kostenaftrek in verband met een aangifte inkomstenbelasting/premie volksverzekering (IB/PVV). De inspecteur weigert de aftrekposten (geheel) toe te kennen. Het Hof stelt de fiscus in het gelijk. In cassatie klagen belanghebbenden dat het Hof ten onrechte geen rekening heeft gehouden met de FSV-datadank en het project 1043. Belastingplichtigen met deze registraties worden (vaak onterecht) gezien als fraudeurs. Hun aangiften worden als gevolg hiervan altijd gecontroleerd. Deze vorm van fraudebestrijding is in strijd met de AVG en beginselen van behoorlijk bestuur. Deze registraties mogen volgens belanghebbende dan ook niet de grondslag zijn voor de correctie van de aangifte.
In Hoge Raad 10 december 2021 voert belanghebbende dit standpunt echter pas in cassatie aan. De Hoge Raad is echter geen feitenrechter, daarom is het beroep in cassatie ongegrond verklaard. Wel wijst de Hoge Raad belanghebbende hier op de mogelijkheid tot herziening bij het Hof. Dit is mogelijk nu er feiten en omstandigheden bekend zijn geworden die voor de uitspraak van het Hof niet bekend waren en die mogelijk tot een andere uitkomst zouden hebben geleid. Daarnaast bestaan er procedures bij de algemene bestuursrecht of civiele rechter voor schadevergoeding geleden door een onterechte frauderegistratie.
In Hoge Raad 14 januari 2022 heeft belanghebbende het project 1043 al wel bij het Hof naar voren gebracht. Het Hof heeft het echter niet opgevat als zelfstandige beroepsgrond. Als gevolg hiervan hoefde het Hof zich niet uit te laten over de rechtmatigheid van het project. De Hoge Raad wijst belanghebbende hier nog op de mogelijkheid een verzoek tot herziening in te dienen. Na de uitspraak van het Hof is immers nog meer informatie bekend geworden over de registratie van belanghebbende in het databestand FSV en het project 1043.
In beide arresten lijkt belanghebbende in het verweer steken te hebben laten vallen. De Hoge Raad kan met nieuwe feiten geen rekening houden in de uitspraak. Wel wijst de Hoge Raad op een mogelijkheid van ‘herkansing’ die benut kan worden: belanghebbende kan een herzieningsverzoek indienen bij het Hof.
De Hoge Raad geeft algemene uitgangspunten
Ten overvloede geeft de Hoge Raad afsluitend in het arrest van 10 december 2021 aanknopingspunten over hoe om te gaan met het gebruik van AVG-strijdige systemen bij het vaststellen van aanslagen. De Hoge Raad neemt als startpunt dat het gaat om elementen in de aangifte waarvan de bewijslast bij de belastingplichtige ligt. De inspecteur mag vervolgens onderzoek doen naar aangiften uit andere jaren indien de aftrekpost onterecht is opgevoerd. Het blijft in beginsel rechtmatig voor de inspecteur om aangiftes te controleren, ook indien die beslissing voort komt uit onrechtmatige gegevensverwerking.
Vervolgens geeft de Hoge Raad een uitzondering op deze hoofdregel. Het controleren van een aangifte en een afwijkende aanslag opleggen is wel onrechtmatig indien de controle van de aangifte voortvloeit uit gegevensverwerking dat een grondrecht schendt, zoals:
- het verbod op discriminatie naar afkomst;
- het verbod op discriminatie naar geaardheid;
- het verbod op discriminatie naar geloofsovertuiging.
In een dusdanig geval kan zelfs een correcte aanslag verminderd worden. De inspecteur had in dat geval namelijk niet de bevoegdheid om de aangifte te corrigeren. Controle op grond van grondrecht(en) schendende gegevensverwerking druist zozeer in tegen hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, dat dit ontoelaatbaar is, aldus de Hoge Raad.
Het handelen van de belastingdienst in strijd met de AVG valt volgens de Hoge Raad niet zonder meer onder deze uitzondering. Onrechtmatige gegevensverwerking die strijdig is met de AVG, zoals een FSV of 1043 registratie, schendt in beginsel geen grondrecht. Het (grond)recht op privacy valt dus blijkbaar niet onder deze uitzondering. Vermindering van een correcte aanslag vanwege controle ingegeven door een FSV of 1043 registratie is kortom vrijwel onmogelijk.
Voor de praktijk
Heeft u het vermoeden dat de aanslag die aan u is opgelegd, voortvloeit uit ongeoorloofde gegevensverwerking en wilt u met mij sparren over de mogelijkheden, neemt u dan contact op.
