De WBTR heeft gevolgen voor verschillende aspecten van bestuur. We zetten de belangrijkste veranderingen op een rij. Waar nodig, geven we gelijk een advies voor actie.
1. Raad van commissarissen of one-tier board
Met de invoering van de WBR krijgen stichtingen, net als bijvoorbeeld bv’s en nv’s, de mogelijkheid om een toezichthoudend orgaan in te stellen. Het instellen van zo’n Raad van Commissarissen (RvC) of Raad van Toezicht (RvT) is niet verplicht. U kunt ook kiezen voor een zogeheten ‘one-tier board’. In dat geval bestaat het bestuur uit uitvoerende bestuurders (de directie) en niet-uitvoerende bestuurders (de toezichthouders). De toezichthouder zit dan dichter op de bestuurders.
Actie: is er al een RvT of RvC? Controleer of deze functioneert in lijn met de WBTR. Wilt u een RvT of RvC instellen, kijk dan of de huidige statuten dit toelaten. Pas waar nodig de statuten aan.
2. Meervoudig stemrecht
Volgens de WBTR mag een bestuurder, voorzitter of commissaris nooit meer stemmen hebben dan de andere bestuurders of commissarissen tezamen. Dit speelt bijvoorbeeld bij een stichting administratiekantoor waarin een vader statutair gezien een meervoudig stemrecht heeft met 5 stemmen en zijn kinderen tezamen 4 stemmen hebben. Zo’n constructie is dus in strijd met de WBTR.
Actie: voor het meervoudig stemrecht geldt een overgangsregeling van vijf jaar. De wijziging in de statuten moet binnen vijf jaar worden gedaan, óf op het moment van de eerstvolgende statutenwijziging, afhankelijk van welk moment eerder valt. Tot die tijd is de bepaling nog wel geldig. U hoeft dus niet direct iets te veranderen, maar we raden u wel aan om er niet te lang mee te wachten. Zo voorkomt u dat u over vijf jaar verrast wordt door het feit dat de WBTR boven uw statutaire regeling staat.
3. Ontslag bestuurders en commissarissen
Stel, een bestuurder verwaarloost zijn of haar taak ernstig en ontslag is gewenst. Bij een bv kan een bestuurder vrij gemakkelijk worden ontslagen door de aandeelhoudersvergadering. Bij een stichting ligt dat anders, want die heeft geen aandeelhouders en leden. Hierdoor kan een bestuurder alleen worden ontslagen door de RvC of de RvT. Is die er niet, dan kan alleen het bestuur hem of haar ontslaan. De WBTR voegt daar nu een mogelijkheid aan toe: ontslag door de rechter. Belanghebbenden, zoals de werknemers van de stichting of het Openbaar Ministerie, kunnen nu bij de rechtbank een verzoek tot ontslag indienen.
4. Bestuurdersaansprakelijkheid
Het niet deponeren van de jaarrekening, het niet deugen van de administratie of het aangaan van overeenkomsten waarvan je weet dat de stichting of vereniging deze niet na kan komen: het zijn voorbeelden van onbehoorlijke taakvervulling als bestuurder. Leidt dit tot faillissement, dan kunnen volgens de WBTR bestuurders van stichtingen of verenigingen hiervoor aansprakelijk gesteld worden. Eerder kon dit alleen bij nv’s, bv’s en commerciële verenigingen en stichtingen. Nu lopen dus ook vrijwillige besturen een hoger persoonlijk risico.
Actie: wees extra alert op een goede en transparante besluitvorming en kijk goed naar de inrichting van de governance structuur. Zijn er voldoende interne bestuurlijke afspraken gemaakt en worden die ook gevolgd? Zijn er checks & balances ingesteld, worden de juiste sectorale governance codes gevolgd, zijn de directie- en RvT-reglementen nog toereikend?
5. Tegenstrijdig belang
Familie of je partner een klus laten doen voor de stichting waar je bestuurder bent, is een voorbeeld van een persoonlijk belang dat tegenstrijdig is aan het belang van de stichting of vereniging. De WBTR schrijft voor dat in zo’n geval de betreffende bestuurder niet mee mag doen aan de besluitvorming hierover. Voor bv’s en nv’s gold zo’n wettelijke tegenstrijdig belangregeling al langer.
Actie: volg de WBTR en neem in de statuten op wat de aanpak is bij een tegenstrijdig belang. Een wijziging van de statuten is niet verplicht, maar het is wel raadzaam om te doen. De statuten zijn immers de voornaamste spelregels waarnaar gekeken wordt als er zaken op scherp staan.
6. Als een bestuurder zijn taak niet uit kan voeren
De WBTR zegt dat de statuten van verenigingen en stichtingen regels moeten bevatten die aangeven wat er moet gebeuren als een bestuurder niet meer in functie is (ontstentenis), bijvoorbeeld door ontslag of overlijden of als een bestuurder tijdelijk zijn taak niet kan uitoefenen (belet), bijvoorbeeld door schorsing of ziekte. Deze regels zijn bedoeld om de continuïteit van de stichting of vereniging te waarborgen.
Actie: ook hier geldt een overgangsregeling. U hoeft dus niet direct de statuten aan te passen. Bevatten de huidige statuten nog geen regeling voor belet of ontstentenis, dan moet een dergelijke regeling bij de eerstvolgende statutenwijziging worden ingevoegd.
Tot slot: onderneem tijdig actie
De WBTR is sinds 1 juli 2021 met directe werking van kracht. Om verrassingen te voorkomen, raden we u aan om de statuten en interne reglementen van uw stichting of vereniging te (laten) scannen op de WBTR. Daarmee krijgt u inzicht in concrete actiepunten voor de aanpassing van de statuten. Welke dat zijn, verschilt per organisatie. Factoren als het bestuursmodel, het soort activiteiten, de inhoud van huidige statuten en de sector hebben allemaal zo hun impact. Voor elke organisatie luidt in ieder geval ons advies: laat het er niet op aankomen en onderneem tijdig actie.
