Het inzagerecht in op de zaak betrekking hebbende stukken is gekoppeld aan het hoorrecht in een bezwaarprocedure.1 Dankzij een nieuw in te voeren artikel 66A Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR) komt daar mogelijk verandering in. Een belastingplichtige kan met dit nieuwe wetsartikel bij de inspecteur een afzonderlijk verzoek doen om inzage in alle gegevens die op hem betrekking hebben, zonder formele bezwaarprocedure. Bij een afwijzend besluit staat bezwaar en beroep open.
In het Pakket Belastingplan 2024 zit een amendement van Omtzigt, dat ziet op een wijziging van artikel 67 Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR) .2 Er wordt een nieuw lid toegevoegd:
“4. Onze Minister beslist op het verzoek als bedoeld in het derde lid bij voor bezwaar vatbare beschikking ingeval het een verzoek betreft om inzage in gegevens die betrekking hebben op degene die het verzoek doet.”.
Via het derde lid van artikel 67 AWR kan een belastingplichtige een verzoek aan de Minister van Financiën doen om inzage in zijn eigen fiscaal dossier. Tegen een afwijzende beslissing staat nu géén bezwaar- of beroep bij de belastingrechter open. Dit amendement beoogt binnen het gesloten stelsel van rechtsmiddelen alsnog een opening te bieden om het afwijzende besluit aan te vechten bij een bezwaarbehandelaar en de belastingrechter.
De voorgestelde bezwaar- en beroepsmogelijk tegen een beslissing op een inzageverzoek in het eigen fiscaal dossier treedt in werking met ingang van 1 januari 2024. Praktisch gezien betekent dit dat belastingplichtigen bezwaar- en beroep kunnen instellen tegen een door de Minister van Financiën op of na 1 januari 2024 genomen beslissing op een inzageverzoek.
Op 26 oktober jl. heeft Omtzigt een nader gewijzigd amendement ingediend, dat beoogt een geheel nieuw artikel 66a AWR in te voeren:3 Dit artikel luidt:
“Afdeling 5a. Inzage in de belastingplichtige of inhoudingsplichtige betreffende gegevens
Artikel 66a
1. De inspecteur verleent op verzoek van een belastingplichtige of inhoudingsplichtige inzage in de gegevens die betrekking hebben op degene die het verzoek doet.
2. Bij algemene maatregel van bestuur worden nadere regels gesteld en kan worden bepaald in welke gevallen of ten aanzien van welke gegevens geen inzage hoeft te worden verleend.
3. De inspecteur beslist op het verzoek bij voor bezwaar vatbare beschikking.
4. De voordracht voor een krachtens het tweede lid vast te stellen algemene maatregel van bestuur wordt niet eerder gedaan dan vier weken nadat het ontwerp aan beide Kamers der Staten-Generaal is overgelegd.”
Dit nieuwe artikel 66a AWR geeft de belastingplichtige (of inhoudingsplichtige voor de OB en LB) een zelfstandig recht om een verzoek om inzage in zijn fiscale dossier te doen. Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld over de wijze waarop inzage wordt verleend en wanneer een verzoek kan worden geweigerd. Bijvoorbeeld indien het opsporingsbelang in het geding komt. Ook dit amendement regelt dat een besluit op een verzoek om inzage een voor bezwaar vatbare beslissing is, zodat bezwaar- en beroep tegen een afwijzend besluit openstaat.
Artikel 67, tweede lid, onderdeel c, komt vervolgens te luiden: “c. indien inzage wordt verleend zoals bedoeld in artikel 66a.”.
Via de aanpassing van artikel 67, tweede lid, onderdeel c, AWR wordt geregeld dat de fiscale geheimhoudingsplicht niet van toepassing is op het inzagerecht op basis van 66a AWR. Deze wijziging geeft een wettelijke grondslag voor het doorbreken van de geheimhoudingsplicht van de inspecteur, voor de verstrekking van gegevens in het kader van deze verzoekprocedure.
Dit inzagerecht in het volledige fiscale dossier en de bezwaar- en beroepsmogelijkheid tegen een beslissing op een verzoek om inzage treedt in werking met ingang van met ingang van 31 december 2025 of op een bij koninklijk besluit te bepalen eerder tijdstip. Enkel tegen besluiten die genomen zijn na deze datum kan bezwaar of beroep worden aangetekend.
Omtzigt stelt dat de FSV affaire, het etnisch profileren en het 1043-project duidelijk hebben gemaakt dat er een grote behoefte is aan adequate rechtsbescherming van burgers en bedrijven tegen het handelen van de Belastingdienst. Het inzagerecht in het eigen fiscaal dossier is volgens hem van cruciaal belang voor belastingplichtigen, zodat zij erachter te kunnen komen of de Belastingdienst een grondrecht heeft geschonden, zoals het verbod op discriminatie naar afkomst, geaardheid of geloofsovertuiging.
Dit initiatief is toe te juichen. In de praktijk zien wij dat de Belastingdienst om onduidelijke redenen zeer terughoudend is met het verstrekken van op de zaak betrekking hebbende stukken. Wat onder zaakstukken valt en de wijze waarop inzage wordt verleend is vaak onderwerp van discussie, ook in de jurisprudentie.4 Dit nieuwe artikel geeft een zelfstandig inzagerecht, los van een bezwaarprocedure. Ook lijkt de nieuwe definitie van “eigen fiscaal dossier” en “gegevens die op hem betrekking hebben” breder te zijn dan alleen de zaakstukken die betrekking hebben op een bezwaarprocedure.5
De uitwerking in de AMvB zal uitwijzen hoe in de praktijk invulling wordt gegeven aan het inzageverzoek en wat de afwijzingscriteria zijn. Ik meen dat er geen grond bestaat voor verregaande beperkingen. Wat heeft de overheid eigenlijk te verbergen? Ook zal dit inzagerecht de Belastingdienst dwingen om de IT-huishouding en de versnippering van alle computersystemen op orde te krijgen en zo – zonder de druk van een formele bezwaarprocedure – een ordentelijk fiscaal dossier op te bouwen, dat bij een inzageverzoek kan worden verstrekt. De rechterlijke toetsing in beroep waarborgt dat dit inzagerecht met zorg zal worden behandeld.
[1] Art. 7:4 lid 2 Awb bij bezwaar en 8:42 Awb in beroep.
[2] 36 418 Wijziging van enkele belastingwetten en enige andere wetten (Belastingplan 2024) Nr. 48 AMENDEMENT VAN HET LID OMTZIGT Ontvangen 23 oktober 2023
[3] Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2023–2024 36 418 Wijziging van enkele belastingwetten en enige andere wetten (Belastingplan 2024) Nr. 110 NADER GEWIJZIGD AMENDEMENT VAN HET LID OMTZIGT C.S. TER VERVANGING VAN DAT GEDRUKT ONDER NR. 107 Ontvangen 26 oktober 2023
[4]Zie #302 Een discussie over (het geheimhouden van) “op de zaak betrekking hebbende stukken” is van alledag – Hertoghs advocaten Ook in Hertoghs Beschouwt #71, #137, #171 en #283 hebben wij hier aandacht aan besteed.
[5] Volgens het amendement gaat het bij het fiscaal dossier onder andere om belastingaanslagen, gespreksverslagen, boekenonderzoeken, uitwisselingen van fiscale gegevens met andere landen of instanties en gegevens die zijn opgeslagen in IT-systemen voor fraudeopsporing/risico-signalering.
