Op de zaak betrekking hebbende stukken
Wat zijn nu precies op de zaak betrekking hebbende stukken en wat is het doel van overhandiging van deze stukken?
Het verlenen van inzage in alle op de zaak betrekking hebbende stukken, heeft tot doel te waarborgen dat een geschil over een door de Inspecteur genomen besluit, wordt beslecht op basis van alle relevante feitelijke gegevens die aan de Inspecteur ter beschikking staan. Belastingplichtigen zijn hierdoor beter in staat om zich over de zaak uit te laten. Bovendien kan de rechter er rekening mee houden bij de beoordeling van het geschil.
Verruiming van ‘op de zaak betrekking hebbende stukken’
De afgelopen tijd heeft de Hoge Raad zich op heldere wijze uitgelaten over het begrip op de zaak betrekking hebbende stukken.
In het arrest van 4 mei 2018 (ECLI:NL:HR:2018:672) geeft de Hoge Raad een opsomming van stukken die per definitie vallen onder het begrip op de zaak betrekking hebbende stukken. Het gaat – kort gezegd – om:
- Stukken die de Inspecteur ter beschikking staan of hebben gestaan;
- Stukken die in de loop van de procedure ter beschikking van de Inspecteur zijn gekomen;
- In beginsel ook stukken die de Inspecteur niet heeft gebruikt;
- Stukken die passages bevatten die op de zaak betrekking hebben (dit stuk moet dan in zijn geheel worden overhandigd).
Daarnaast besliste de Hoge Raad in deze zaak dat de verplichting van het overhandigen van de op zaak betrekking hebbende stukken ook ziet op in elektronische vorm vastgelegde gegevens. Deze gegevens moeten dan in de vorm van een afdruk of op andere wijze ter beschikking worden gesteld.
Geautomatiseerd proces – Arresten Hoge Raad 17 augustus 2018
Vervolgens heeft de Hoge Raad zich op 17 augustus 2018 wederom in een viertal arresten opnieuw uitgelaten over de dit onderwerp (ECLI:NL:HR:2018:1315, ECLI:NL:HR:2018:1316, ECLI:NL:HR:2018:1319 en ECLI:NL:HR:2018:1371).
Indien een door een bestuursorgaan genomen besluit geheel of ten dele het resultaat is van een geautomatiseerd proces – zoals de modelmatige waardebepaling in het kader van de uitvoering van de Wet WOZ – en de belastingplichtige de juistheid van de bij dat geautomatiseerde proces gemaakte keuzes en van de daarbij gebruikte gegevens en aannames wil controleren en zo nodig gemotiveerd betwisten, moet het bestuursorgaan zorgdragen voor de inzichtelijkheid en controleerbaarheid van die keuzes, aannames en gegevens. Zonder die inzichtelijkheid en controleerbaarheid dreigt een ongelijkwaardige procespositie van partijen te ontstaan.
Dit betekent dat alle informatie die ten grondslag heeft gelegen aan de modelmatige besluitvorming moet worden aangemerkt als op de zaak betrekking hebbende stukken.
Inzage in strafdossier – 3e arrest Hoge Raad 17 augustus 2018
In het arrest van de Hoge Raad van 17 augustus 2018, ELCI:NL:HR:2018:1371, ging het over de inzage in een strafdossier.
In geschil was of de Inspecteur het strafdossier (dat betrekking heeft op een tegen belanghebbende ingesteld strafrechtelijk onderzoek), en stukken die zien op afstemming in dat onderzoek tussen het Openbaar Ministerie en de Belastingdienst, als op de zaak betrekking hebbende stukken moet inbrengen in de procedure.
Als belanghebbende dient gemotiveerd te worden gesteld dat de ontbrekende stukken van enig belang kunnen zijn geweest in de besluitvorming. Dit wordt ook wel de stelplicht genoemd. Belanghebbende voerde in dit verband aan dat de stukken van belang kunnen zijn geweest voor de beantwoording van de vraag of de in geschil zijnde aanslag moet worden vernietigd, omdat zij berust op onrechtmatig verkregen gegevens. En dat de stukken ook van belang kunnen zijn voor de beoordeling van belanghebbendes woonplaats in het onderhavige jaar. Het Gerechtshof oordeelde dat een onderzoek naar het rechtmatig gebruik van de stukken niet van belang is aangezien het Hof zijn oordeel heeft gebaseerd op gegevens waarvan niet ter discussie staat dat zij rechtmatig door de Inspecteur zijn verkregen. Derhalve heeft het gerechtshof op de vraag, of het strafdossier moest worden ingebracht, geen antwoord gegeven.
De Hoge Raad oordeelde dat het gerechtshof ten onrechte niet heeft gereageerd op het verzoek van belanghebbende tot overlegging van het strafdossier. In het bijzonder merkt de Hoge Raad in rechtsoverweging 2.2, derde alinea op:
In dit verband verdient opmerking dat een verzoek tot overlegging van een bepaald op de zaak betrekking hebbend stuk dat de Inspecteur ter beschikking staat of heeft gestaan niet kan worden afgewezen op de enkele grond dat de rechter het geschilpunt waarop dat stuk betrekking heeft, ten nadele van de belanghebbende kan beslechten op basis van ander bewijsmateriaal. De omstandigheid dat de rechter een bewijsoordeel ten nadele van de belanghebbende kan vellen zonder kennis te nemen van een bepaald bewijsmiddel, sluit immers niet uit dat dit oordeel anders zou kunnen uitvallen na kennisneming van dit bewijsmiddel.
Dit is een zeer belangrijke overweging. De Hoge Raad zegt namelijk dat pas na bestudering van alle op de zaak betrekking hebbende stukken tot een juist oordeel kan worden gekomen. Een rechter die zijn oordeel baseert op slechts een deel van de op de zaak betrekking hebbende stukken, benadeelt mogelijk een belastingplichtige. Dit kan niet de bedoeling zijn.
Taxatiedossiers – 4e arrest Hoge Raad 17 augustus 2018
In het arrest van de Hoge Raad van 18 augustus 2018, ECLI:NL:HR:2018:1319 is in geschil de waarde van een aantal onroerende zaken. Belanghebbende heeft verzocht om overlegging van de taxatiedossiers die ten grondslag liggen aan het taxatierapport ter onderbouwing van de door de Inspecteur verdedigde waarde van de onroerende zaken. Eveneens is verzocht om overlegging van schermprints van de WOZ-beschikkingen van de onderhavige onroerende zaken.
Het Hof oordeelde dat de Inspecteur niet is gehouden de taxatiedossiers en schermprints van de WOZ-beschikkingen over te leggen. Wat betreft de taxatiedossiers heeft het Hof daarvoor redengevend geacht dat zij de Inspecteur bij het vaststellen van de aanslag en bij het doen van de uitspraak op bezwaar niet ter beschikking hebben gestaan en derhalve geen rol hebben gespeeld bij zijn besluitvorming. Wat betreft de schermprints van de WOZ-beschikkingen heeft het Hof geoordeeld dat belanghebbende als eigenaar van de panden zelf beschikt over deze WOZ-beschikkingen en derhalve zelf in staat is de door de Inspecteur gehanteerde waarden te controleren.
De Hoge Raad kwam tot de conclusie dat beide stukken moeten worden gerekend tot de op de zaak betrekking hebbende stukken. De Inspecteur heeft in de beroepsfase de beschikking gekregen over de taxatiedossiers. Daarmee zijn deze stukken van belang geworden voor de beoordeling van het geschil. Ter onderbouwing van deze beslissing verwijst de Hoge Raad naar het arrest van 4 mei 2018, ECLI:NL:HR:2018:672, rechtsoverwegingen 3.4.1 en 3.4.2, onder ii.
Ook de schermprints moeten door de Inspecteur als een op de zaak betrekking hebbend stuk worden overhandigd. Dat de belanghebbende mogelijk zelf al de beschikking heeft over dit stuk, doet daar niet aan af.
Attentiepunten voor de praktijk
In de praktijk blijkt nog al eens dat op de zaak betrekking hebbende stukken worden achtergehouden. Het is van belang om hier alert op te zijn. Er kan namelijk pas goed worden verweerd, indien inzage is verkregen in alle op de zaak betrekking hebbende stukken. Bovendien heeft de Hoge Raad geoordeeld dat een rechter pas tot een goede beslissing kan komen indien alle op de zaak betrekking hebbende stukken worden overhandigd.
Worden in de bezwaarfase niet alle stukken verstrekt, dan kan een voorlopige voorziening worden gestart. Dit is een procedure bij de rechtbank met als doel om alsnog de beschikking te krijgen over de ontbrekende stukken.
Komt u gedurende een beroepszaak tot de conclusie dat niet alle stukken door de Belastingdienst zijn overhandigd, dan kan eveneens een voorlopige voorziening worden gestart. Het is ook mogelijk om dit punt te incorporeren in de lopende beroepszaak.
Mocht u vragen hebben over dit onderwerp, neem dan gerust vrijblijvend contact op.
In samenspraak met mr. M. van Leeuwen van FT Advocaten tot stand gekomen
