Vertraging inwerkingtreding Wet vereenvoudiging beslagvrije voet
In de praktijk van het huidige stelsel is het vaststellen van de juiste hoogte van de beslagvrije voet afhankelijk van de informatieverstrekking en medewerking van de schuldenaar zelf, hetgeen niet altijd even eenvoudig blijkt te zijn. De Wet vereenvoudiging beslagvrije voet beoogt dit proces makkelijker te laten verlopen door raadpleging van de polisadministratie en de Basis Registratie Personen. Het op basis van deze gegevens bepalen van de beslagvrije voet vereist een geautomatiseerde rekenmodule, en een hieraan gekoppelde ICT-verwerking van de vervolgens vereiste datastroom. In verband met de hiermee gemoeid zijnde complexiteit wordt thans een algehele inwerkingtreding van de wet voorzien per 1 januari 2021.
Spoedmaatregelen voor mensen met schulden
De bestaande schuldenproblematiek en met name die rondom de beslagvrije voet is echter een issue waarvan algemeen wordt erkend dat hiervoor eigenlijk op korte termijn maatregelen voor genomen moeten worden. Op de oproep van de Nationale ombudsman voor meer begrip voor mensen met schulden is onlangs door de Staatssecretaris van SZW aangekondigd dat spoedmaatregelen zullen worden vastgesteld om mensen met ernstige schulden te ontlasten, en dan met name in die situaties waarbij men per saldo met een te lage beslagvrije voet wordt geconfronteerd. De insteek bij deze maatregelen is dat de maatregelen op korte termijn kunnen worden ingevoerd en daarnaast van kracht kunnen blijven nadat de wet later alsnog inwerking zal treden.
Overheidsvordering
De beslagvrije voet geldt formeel alleen met betrekking tot het leggen van beslag op periodiek inkomen. Voor overheidsvorderingen geldt evenwel dat kan worden overgegaan tot een soort ‘automatische incasso’ door het afschrijven van maximaal € 500 van de bankrekening van de belastingschuldige. De Staatssecretaris SZW geeft aan dat de belastingdienst nog in 2019 zal stoppen met deze praktijk. Ook voor overheidsvorderingen zal voortaan gaan gelden dat eerst de beslagvrije voet formeel moet worden vastgesteld zoals van toepassing op loonvorderingen en dat alleen met het deel van het inkomen boven deze voet de overheidsvordering mag worden geïnd. Met andere woorden, alleen voor zover de beslagvrije voet wordt overschreden zal de belastingdienst de overheidsvordering kunnen doorzetten.
Verrekening toeslagen
Een andere mogelijke maatregel is het beperken van het beslag op toeslagen. Ook hier geldt dat zonder instemming van de schuldenaar een toeslag, zoals de huurtoeslag, wordt verrekend met een voorschot voor een andere toeslag zoals de zorgtoeslag. Als dit leidt tot problemen in de voorziening in het levensonderhoud dient de schuldenaar zelf actie te ondernemen. De Wet vereenvoudiging beslagvrije voet voorziet in de maatregel dat de beslagvrije voet voorafgaande aan de verrekening wordt bepaald en toegepast. Deze maatregel zal mogelijk naar voren worden gehaald en, als gebleken is dat deze ook uitvoerbaar is, nog dit jaar in werking treden.
Verrekening door gemeenten
Vorderingen van gemeenten op hun inwoners worden in de praktijk verrekend met bijstandsuitkeringen (waarvan de uitvoering bij de gemeente ligt). De omstandigheden die de hoogte van de beslagvrije voet beïnvloeden zijn veelal niet bekend bij de gemeente, en als gevolg hiervan hanteren gemeenten bij de verrekening een beslagvrije voet van ten minste 90% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm. De Wet vereenvoudiging beslagvrije voet introduceert voor deze gevallen een vaste beslagvrije voet van 95% van de toepasselijke bijstandsnorm. De Staatssecretaris SZW geeft aan dat gemeenten zullen worden verzocht om op dit punt op de invoering van de wet vooruit te lopen en standaard uit te gaan van 95% van de bijstandsnorm.
Jongvolwassenen
Voor jongeren geldt onder het huidige stelsel een beslagvrije voet die is gebaseerd op de bijstandsnorm voor jongvolwassenen. Dit betreft lagere bedragen dan standaard omdat men ervan uitgaat dat ouders bijdragen in de kosten van het levensonderhoud. Deze veronderstelling gaat niet in alle gevallen in voldoende mate op waardoor jongeren die niet langer bij de ouders wonen of op hen kunnen terugvallen, niet in voldoende mate kunnen voorzien in hun kosten van levensonderhoud ingeval beslag wordt gelegd conform de verlaagde beslagvrije voet. Met het oog op het voormelde voorziet de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet in het ook voor jongvolwassenen standaard toepassen van de bijstandsnorm voor 21-jaren en ouder. Met betrekking tot dit onderdeel wordt voorgesteld om deze maatregel versneld in te voeren via een nog in te dienen wetsvoorstel.
Terugwerkende kracht bij informatieverstrekking
Zoals hiervoor vermeld is in de huidige systematiek de bepaling van de beslagvrije voet voor een groot deel afhankelijk van de aanlevering van gegevens door de schuldenaar zelf. Vaak zijn de relevante gegevens pas op een later moment bekend, omdat de belastingschuldige zich niet direct bij de belastingdienst meldt. Het beleid van de belastingdienst in deze is dat de beslagvrije voet pas wordt aangepast vanaf het moment dat de belastingschuldige de informatie aanlevert bij de belastingdienst, en de juiste omvang van de beslagvrije voet bepaald kan worden. De Staatssecretaris SZW acht het echter onwenselijk dat burgers die zich melden met informatie die nodig is voor de bepaling van de beslagvrije voet voor de verstreken periode worden behandeld alsof er helemaal geen informatie is aangeleverd. Het betreffende beleid op de punt van de belastingdienst zal worden gewijzigd. Belastingplichtigen krijgen een redelijke termijn om de juiste informatie aan te leveren. Ingeval zij dit binnen deze termijn doen, wordt de alsnog bepaalde beslagvrije voet met ingang van het meldingsmoment van toepassing verklaard. Een beperkte terugwerkende kracht derhalve.
Afsluitend
De vereenvoudiging van de beslagvrije voet heeft enige vertraging opgelopen. De aanvankelijk beoogde datum van 1 januari 2019 zal vermoedelijk verschuiven naar 1 januari 2021. Omdat de wetgever de urgentie erkent voor het aanpakken van de schuldenproblematiek, zullen nog dit jaar meerdere spoedmaatregelen vastgesteld worden. Hierbij wordt een aantal maatregelen uit de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet naar voren gehaald, welke na invoering zoveel mogelijk in stand kunnen blijven. Om verdere vertragingen te voorkomen zal de wetgever de komende tijd nog nader onderzoek doen en nadere beslissingen moeten nemen om te komen tot een optimale gegevensuitwisseling.
